Wat moet je met al die goedbedoelde adviezen tijdens een burn-out? Lees de blog met de inzichten van een ervaringsdeskundige over zaken als angst, lapmiddelen en de keuze om ‘Nee’ te zeggen.

Goedbedoelde adviezen

De sleutel tot inzicht bevindt zich in onszelf. – Tao Meng

Dat werkstress kan leiden tot een burn-out is helder. En als het eenmaal zover is, krijg je als lijdend voorwerp – want zo voelt dat op dat moment – allerlei adviezen. Collega’s, leidinggevenden en andere mensen in de directe (werk)omgeving willen jou helpen met de beste bedoelingen, alleen is de toegevoegde waarde gevoelsmatig beperkt. Zeker in het begin. Waarom? Je zit op dat moment nog in de ontkenningsfase met gedachten als: Ik weet niet precies wat het is, dus zal het wel niets zijn, en: weten zij veel wat er allemaal in mijn hoofd omgaat? Dus hoe empathisch, sensitief of begripvol deze mensen ook zijn, wanneer zij geen ‘ervaringsdeskundige’ zijn, wordt het lastig bij jou de juiste snaar te raken.

Als leidinggevende, collega en vooral omdat ik zelf te maken heb gehad met een burn-out, durf ik mijzelf wel te betitelen als ervaringsdeskundige. Daarom in dit stuk, los van allerlei wetenschappelijke inzichten, diverse gedachten die door je hoofd kunnen spoken wanneer je te maken krijgt met een burn-out. Dit in de vorm van een acroniem met het doel de mensen in de (werk)omgeving meer inzicht te verschaffen in wat er in jouw hoofd omgaat oftewel om hier beter op in te kunnen spelen.

Hallucineren

Een hallucinatie is een zintuiglijke beleving die niet overeenkomt met wat er in werkelijkheid gebeurt. Er kunnen dingen gehoord, gezien, gevoeld, geproefd of geroken worden die niet in de buitenwereld voorkomen. Het woord hallucinatie is afkomstig van het Latijnse hallucinere, dat te vertalen valt als dwalen door de geest (Wikipedia (red.), 2014).

Het is vreemd maar tijdens een burn-out lijkt het soms of je hallucineert. Het gevoel komt niet meer overeen met de werkelijkheid. De werkruimte waar je zit voelt opeens tropisch of ijskoud aan terwijl de temperatuur normaal is, eten smaakt niet meer zoals het eigenlijk hoort te smaken, en je hoort mensen dingen zeggen maar interpreteert het verkeerd door in gedachten woorden toe te voegen die niet zijn uitgesproken.

Angst

Je sleept jezelf met moeite het bed uit. Het liefste blijf je liggen want: Wat gaat er vandaag weer op het werk gebeuren? De angst slaat je om het hart want hoe kom je de dag door? En kom je deze wel door zonder in te storten en in huilen uit te barsten met mogelijk als gevolg het etiket ‘aansteller’?

Lapmiddelen

Wat moet je met al die goedbedoelde adviezen, zoals ‘Ga eens met iemand praten die er verstand van heeft’ of ‘Een kennis van mij heeft dit ook gehad en volgens mij is … de oplossing’? Op zich prima, alleen heb je in het beginstadium niets aan deze goedbedoelde lapmiddelen. Je zit in de ontkenningsfase en hebt de neiging alles eerst zelf op te willen lossen, wat je immers altijd al hebt gedaan.

Lamlendig

Je bent aanwezig op je werk maar daar is alles wel mee gezegd. Je staart lamlendig voor je uit. Er komt niets meer uit je handen. Je hebt het gevoel van ziek zijn, de zweetdruppels lopen over het gezicht. Het gevoel klopt wel want je bent geestelijk niet fit, alleen is dit niet tastbaar en daardoor moeilijk te accepteren.

Uitzichtloos

Je weet dat er iets loos is maar niet meer wanneer dit gaat eindigen. Het licht aan het einde van de tunnel, wat je tussen de ups en downs zag, is weg. Het is een totaal uitzichtloze situatie geworden en donker en eenzaam op de bodem van de put.

Cocon

Zeker naarmate de burn-out vordert, heb je de neiging jezelf volledig terug te trekken. Liever stil in een hoekje of op de bank onder een deken om jezelf te verstoppen voor alle ‘problemen’ in de buitenwereld, die een bedreiging is geworden.

Irritatie

Vreemd! Vroeger was je altijd vrolijk maar nu kan er geen lach meer af. Je weet dat je geïrriteerd reageert op grapjes en goedbedoelde adviezen, alleen kun je het tot je eigen frustratie niet meer opbrengen de positieve dingen te zien. ‘The bright side of life’ is niet aan jou besteed.

Nietszeggend

En dan blijkt ineens dat de concentratie ook volledig weg is. Lange stukken lezen en wollige uitspraken aanhoren gaat niet meer. Het enige wat je oppikt, is de informatie die in jouw beperkte wereld van dat moment belangrijk is. De rest is nietszeggend en gaat het ene oor in en het andere uit.

Energieverslindend

Jouw energiebron is nu volledig leeg en niet alleen op het werk. Waar je in het begin nog afleiding had in de privésfeer, begint hier nu ook de ellende. Je komt erachter dat in het gevoelsleven geen scheiding meer is tussen werk en privé en er is geen energie meer om heel hard ‘help’ te roepen. Het komt als een fluistering door in gedachten, maar meer ook niet.

Rumoerig

Het hoofd is een grote vergaarbak geworden met een kluwen ‘problemen’ waarin de rode draad niet meer te vinden is. En deze gedachten blijven rond-malen en dan vooral wanneer je wilt gaan slapen. Het is een emmer die continu overloopt met als gevolg de steeds terugkomende gedachte:

Stop nu! Ik wil slapen!

Enorm

Van een mug een olifant maken komt met de regelmaat van de klok terug. Kleine uitdagingen en problemen blaas je in gedachten op tot enorme proporties. Er is niets anders meer op de wereld waar je jezelf mee bezig kunt houden, met een verlammend effect op jouw doen en laten.

Nee

En dan kom je uiteindelijk tot het besef dat het zo niet verder kan. Je gaat keuzes maken en nee zeggen tegen (extra) werkzaamheden. Nee zeggen terwijl dit nooit in jouw woordenboek stond maar nu noodzakelijk is om jezelf te beschermen.

En dit is het moment voor jouw (werk)omgeving om begrip te tonen en je niet af te rekenen op minder productiviteit. Dit signaal is namelijk het begin van de herstelfase, die alleen met hulp van anderen tot een goed einde kan worden gebracht!

Mensen weigeren zelden hulp, als men haar maar op de juiste manier aanbiedt. – A. Benson

*Dit is een hoofdstuk van Richard van der Lee uit Het Werkstressalfabet. Het boek dat is uitgegeven door Koninklijke van Gorcum en geschreven met Peter Dona, Pieter Taffijn, Susan Wanders en Frederike Mewe met de voorwoorden van Bijzonder hoogleraar Wilmar Schaufelli en Minister Bruno Bruins (Voormalig bestuursvoorzitter van het UWV).