Hebben we nog wel voldoende vertrouwen in de leiders die aan de top staan van het ‘systeem’? Lees over het sprookje van de keizer, de vertrouwenscrisis en de benadering van gezond wantrouwen.

Vertrouwen

Vertrouwen. Geen woord wordt op dit moment zoveel gebruikt en misbruikt. Bij de zoektocht naar de betekenis kom je op internet termen tegen als ‘Geloof’, ‘Hoop’, ‘Zich verlaten op’ en bijvoorbeeld ‘Afgaan op iemands eerlijkheid’. Op zich dus heel logisch dat dit woord, in tijden van economische en politieke verandering, continue in de mond wordt genomen door politici en leiders van allerlei organisaties. Leiders die aan de top staan van het ‘systeem’. Het gevolg hiervan is echter ook de koppeling van vertrouwen met het fenomeen leiderschap en de bijbehorende beeldvorming. En laat het nu zo zijn dat er nogal wat twijfels zijn op dit gebied in de ogen van de wereld buiten de bestuurskamers en andere ivoren torens.

Het sprookje van de keizer

Wanneer je namelijk nu aan mensen binnen of buiten organisaties vraagt of er vertrouwen is in de kwaliteiten en integriteit van de leiders en would-be leiders van dit moment dan kan het antwoord nog wel eens tegenvallen. Ja, dit met een ‘beperkte’ nuance, namelijk dat het antwoord tegenvalt voor de leiders zelf. Het beeld dat leiders van zichzelf hebben en vaak voortkomt uit een bepaalde mate van zelfverheerlijking is in veel gevallen toch anders dan het beeld dat heerst bij de massa die recht van spreken heeft. In dat opzicht is het sprookje “De kleren van de keizer” wellicht meer realiteit dan menigeen denkt.

Vertellen leiders nog de waarheid?

Het voorgaand beschreven beeld over het imago van leiders en vertrouwen in het systeem komt indirect ook naar voren uit een  wereldwijd uitgevoerd onderzoek, dat is doorvertaald in de Edelmans Trust Barometer 2017.

Broken system

Globally, 53% believe that the system is not working for them – it’s unfair, it doesn’t give them hope for the future and leaders won’t fix problems. 32% are uncertain and only 15 % agree the system is working.

Slechts 15 procent van de onderzoekspopulatie heeft vertrouwen in de werking van het systeem. 53 procent heeft geen vertrouwen in de toekomst en zeker ook niet dat de ‘leiders’ de problemen gaan oplossen. Oops!

De vertrouwenscrisis

Kortom, het woord vertrouwenscrisis komt in gedachten bij velen naar voren. Punt is dat dit hele gebeuren niet iets is van de afgelopen jaren maar al een veel langer duurt. Dit heeft te maken met het feit dat leiders in en buiten organisaties al decennia lang door hun volgers in de gelegenheid worden gesteld sprookjes te vertellen en dat, wanneer het aankomt op afrekenen, er geen of onvoldoende acties worden ondernomen. Dit werkt een cultuur in de hand waarin slecht leiderschap wordt gedoogd, wat er feitelijk na verloop van tijd voor zorgt dat deze vorm van leiderschap diep verankerd is in het denken en doen van veel leiders en would-be leiders. Voorgaande wordt versterkt door de historie van hiërarchisch denken en handelen in en buiten organisaties op basis van controle en daarbij behorende repressiemethodieken. Dit alles zorgt voor angst, onzekerheid en het resetten of verwijderen van andersdenkenden, die immers een bedreiging vormen voor de comfortzone van leiders.

Een wereld zonder vertrouwen als nieuwe realiteit

De vraag is of dit alles wellicht niet de nieuwe realiteit is voor de komende decennia. Dus dat dit geen (vertrouwens)crisis is maar gewoon de toekomst. Een toekomst waar leiders opzichtig falen, integriteit iets is al een papieren zakdoekje dat kan worden weggegooid en de volgers dit alles in stand houden! Kortom, wij blijven veilig en collectief volgen, accepteren en tolereren dat leiderschap en vertrouwen feitelijk door te vertalen zijn in lijderschap en wantrouwen in de slechtste zin van het woord.

Oude patronen

En het geklaag over alles wat niet goed is volgt dan in de onderstroom want dit is lekker veilig en vaak anoniem. Daarnaast speelt natuurlijk mee dat het opbouwen en herwinnen van vertrouwen een lastig verhaal gaat worden zolang continue wordt gedacht in oude patronen van hiërarchie, vriendjespolitiek en het optrekken van de figuurlijke rookgordijnen wanneer het gaat om besluitvorming. Kortom, allemaal redenen om gewoon niets te doen en achterover te leunen want waarom zou je onnodig de kop boven het maaiveld uitsteken terwijl anderen dit veel beter kunnen.

Gezond wantrouwen als nieuwe denkrichting

Nee, ik kan en wil dit niet geloven en weet dat er velen met mij zijn die op dit gebied al hun stem laten horen, in beweging komen en verantwoordelijkheid durven te nemen. Het is allemaal namelijk niet zo moeilijk om te veranderen. Leiderschap begint namelijk bij te doen wat je zegt, te zeggen wat je doet en verantwoordelijkheid durven nemen voor je eigen woorden en daden. Niet meer en niet minder.

Wat overigens wel kan helpen bij dit alles is, door in plaats van vertrouwen, eens uit te gaan van een andere benadering, namelijk gezond wantrouwen. Dit is een verfrissende benadering, die staat beschreven in de Veldgids Vertrouwen van Frans de Jong en Angela Riddering. Gezond wantrouwen is de positief en zorgt voor scherpte, alertheid, het gebruik van het gezonde verstand en ook voor flexibiliteit in denken en doen. En als er iets nodig is bij het realiseren van verandering dan zijn het wel verfrissende benaderingen en vertrouwen in de toekomst.

Trust is not something that’s given because you win an election; it’s something you have to earn. – Tom Perez